Actuele kaders

Ambtenarenwet
In de wet is de verplichting tot het voeren en handhaven van integriteitsbeleid opgenomen. Het college moet een integriteitsbeleid voeren dat is gericht op het bevorderen van goed ambtelijk handelen en dat in ieder geval aandacht besteedt aan het bevorderen van integriteitsbewustzijn en aan het voorkomen van misbruik van bevoegdheden, belangenverstrengeling en discriminatie.

Gedragscode voor ambtenaren bij de gemeente Arnhem
In deze gedragscode zijn de voorwaarden voor goed ambtelijk handelen opgenomen.

Arbeidsvoorwaarden gemeente Arnhem
In de arbeidsvoorwaarden is de basis voor de regeling 'Melding vermoeden misstand' (artikel 15:2 “Klokkenluiders”) vastgelegd.

Wet Huis voor Klokkenluiders
Deze wet is ingegaan op 1 juli 2016 en geldt voor werkgevers en werknemers (inclusief externen, vrijwilligers, flexwerkers en stagiairs) en regelt de mogelijkheden en bescherming van hen die een misstand met een maatschappelijk belang willen melden.

Terugblik 2017
Naleven van de gedragscode
In het verslagjaar 2017 is sprake geweest van vier meldingen die betrekking hadden op het vermoeden van een misstand. In twee van deze gevallen is een disciplinaire maatregel opgelegd.

Ambtseed/ belofte
Voor de ceremonie bij het afleggen van de ambtseed/ belofte is in 2017 een nieuwe formule ontwikkeld. In twee uur worden medewerkers door een programma geleid. Gekozen is voor een mix van plechtigheid in vorm, serieusheid op de inhoud en luchtigheid in de uitvoering. Binnen de muren van de Schepenzaal van het Duivelshuis, en in aanwezigheid van burgemeester en gemeentesecretaris. Door de enthousiaste reacties is besloten deze vorm ook het komende jaar in te zetten.

Vertrouwenspersoon ambtelijke integriteit/ melding misstanden
Medewerkers kunnen -indien gewenst anoniem- integriteitsschendingen of vermoedens daarvan melden. De gemeente hanteert een onderzoeksprotocol dat in werking treedt bij melding of constatering van niet integer gedrag van een medewerker, alsmede een richtlijn aanhouding en inbeslagname. De vertrouwenspersoon ontving in het verslagjaar 2017 geen meldingen die betrekking hadden op het vermoeden van een misstand.

Werkgroep Ambtelijke integriteit
Er is een werkgroep 'ambtelijke integriteit' bestaande uit een vertegenwoordiging vanuit het Kabinet van de burgemeester, P&O, informatiebeveiliging en juridische control. Deze werkgroep beziet (privacy) incidenten vanuit een brede blik (met een link naar 'ondermijning') en bespreekt of, en zo ja, welke actie nodig is in een bepaald geval.

Maatregelen, bewustwording gericht op informatiebescherming
In 2017 is gestart met een gemeentebrede campagne ('Safe & Sound') om het 'beveiligingsbewustzijn' van de medewerkers te vergroten. Daarbij worden informatieveiligheid-, privacy- en integriteitsissues aangesneden. Deze campagne, waaraan ook partners kunnen deelnemen, is van belang om de gedeelde normen en waarden binnen de gemeentelijke organisatie kenbaarder te maken. Verder worden ook andere initiatieven ontplooid. Zo vonden bij Wijken & Dienstverlening in september 'inspiratiebijeenkomsten privacy' plaats.

Vooruitblik 2018
Noodzaak tot actualisatie
Het is zaak om het huidige beleid en regelingen op het gebied van integriteit tegen het licht te houden en daar waar nodig te actualiseren. Daar bestaat een aantal redenen voor.

In de eerste plaats het feit dat de wetgeving op een aantal punten gewijzigd is (bijvoorbeeld de inwerkingtreding van de Wet Huis voor klokkenluiders in 2016, en de wijziging van de organisatiestructuur).

Actualisatie van het integriteitsbeleid is echter vooral essentieel, omdat de organisatie meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van de ambtenaren is gaan vragen ('eigenaarschap'), om te doen wat nodig is in een specifiek geval, en niet te schuilen achter bureaucratische uitvoeringsregels (geen 'afvinkgedrag' meer, maar van geval tot geval een individuele afweging maken).
Dit werken in een meer regel luwe omgeving vraagt van de ambtenaren een hoge mate van professionaliteit en zelfstandigheid, en de vaardigheid om verantwoording af te kunnen leggen over de keuze die gemaakt is in een bepaald concreet geval.

Integriteit: structuur en cultuur bepalen samen het succes
Het gehalte van integriteit in een organisatie wordt bepaald door een samenwerking van maatregelen op structuur- en op cultuurniveau.

Bij structuur (hard controls) gaat het om wetten, verplichte procedures en protocollen die gedrag van medewerkers sturen om integriteitsschendingen te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan de inrichting van het financiële systeem ('vier ogen-principe') dat fraude zoveel als mogelijk uitsluit, het afsluiten van kasten met persoonsgevoelige informatie, een overlegvorm waarin tegenspraak georganiseerd is, autorisatie via digitale toegangsrechten, of de begrenzing van bevoegdheden in een mandaatbesluit.
Cultuurmaatregelen (soft controls) richten zich op de kennis, overtuiging en beleving van de medewerkers, op het overbrengen van de gewenste collectieve organisatienormen en -waarden in 'the hearts and minds' van elke ambtenaar. Hier gaat het in de eerste plaats om het genoemde integriteitsbewustzijn. 'Hoe wordt hier gewerkt, en waarom?' Voorbeelden van cultuurmaatregelen zijn de gedragscode, een introductieprogramma voor nieuwe ambtenaren, kennisbijeenkomsten, besprekingen in werkoverleggen, intervisie of een medewerkersonderzoek. Het gaat om bewustwording, communicatie en dialoog. In 2018 wordt gestart met deze actualisatie.