Gezondheid en milieu | Jaarverslag 2017

Arnhem wil een gezonde en duurzame stad zijn. Vanuit volksgezondheid zet Arnhem zich in op preventie op wijkniveau, het bevorderen van een gezonde leefstijl en een integrale, sluitende aanpak van gezondheidsproblemen. Milieutaken gericht op gescheiden afvalverwerking, op het gebied afgestemde stadsreiniging, goed functionerende riolering, voorkomen van wateroverlast, milieubeheer en -handhaving (externe veiligheid, duurzaamheid, lucht, bodem, geluid, geur, energie en klimaat) dragen bij tot gezonde, leefbare wijken en openbare ruimte.

Saldo

Begroot € -31.271

Realisatie € -28.977

Resultaat € -2.294

Onder dit programma vallen de volgende taakvelden (T):

T71	Volksgezondheid
T72	Riolering
T73	Afval
T74	Milieubeheer

T75	Begraafplaatsen en crematoria

Samenhang met veranderopgaven
STAD OP DE KAART: veranderopgaven Werken aan kansen en Arnhem ElektriCity.
VAN WIJKEN WETEN: veranderopgaven Wijksturing in uitvoering en Transformatie sociaal domein.

Prioriteiten 2017

Volksgezondheid

Verschuiving van zorg van de tweede naar de eerste en nulde lijn. Dit vraagt om aansluiting op de wijkteams en afstemming tussen preventie, zorg en ondersteuning samen met de andere actoren in het veld.
Bevordering gezonde leefstijl, zodat inwoners beter voor zichzelf kunnen zorgen en langer kunnen participeren in de samenleving.
Bevordering gezond gedrag, gezondheidsvaardigheden en het stimuleren van een gezonde fysieke en sociale omgeving.
Toekomstbestendige Jeugdgezondheidszorg (JGZ), afgestemd op de behoefte van het kind/gezin en als sterke preventieve basis voor het jeugdstelsel.

Riolering
Uitvoering gemeentelijke rioleringsplan GRP 5 2014-2018 (realisatie van alleen de technisch noodzakelijke rioolvervangingen; vooral het herstellen en vervangen van slechte riolen).

Afval en stadsreiniging

Afval: verminderen hoeveelheid restafval door verbeteren van afvalscheiding en hergebruik, doelstelling: 75% hergebruik van huishoudelijk afval in 2020. Inzet op bewustwording en voorbereiding invoering 'omgekeerd inzamelen' (diftar) stadsbreed per 1 januari 2018).
Stadsreiniging: sober en doelmatig onderhoud voor een schone openbare ruimte (groenvoorzieningen, verharding en kunstwerken); hoger ambitieniveau op enkele locaties in de stad (Centrum, het vernieuwde stationsgebied en rondom wijkwinkelcentra).

Milieubeheer

Energie, duurzaamheid en luchtkwaliteit: focus ligt primair op versterking van de Energie- en Milieutechnologie-sector (EMT), energiebesparing een toename van het aandeel duurzame energie en de voorbeeldige gemeente.
Bodem en ondergrond: instandhouding en het verbeteren van een bodem die geschikt is om op te wonen en om op te werken. Arnhem is bevoegd gezag Wet bodembescherming en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en voert namens het Rijk de wettelijke taken uit (onderzoek, beschikkingen, toezicht en handhaving). Naast deze wettelijke taken is er de ambitie om de Ondergrond in te zetten bij de klimaatadaptatie en als duurzame bron van energie.
Externe veiligheid: beheersen van risico’s die mensen lopen door opslag, productie, gebruik en vervoer van gevaarlijke stoffen in hun omgeving.
Geluidshinder: programmatische aanpak om geluidshinder onder controle te houden (Actieplan Omgevingslawaai; aanpassen geluidbeleid aan deze aanpak en saneringsopdracht aan ODRA) en aanpak van nieuwe situaties om nieuwe geluidgehinderden te voorkomen.
Handhaving: actualiteit van het vergunningenbestand en goed naleefgedrag van bedrijven (prioriteiten voor verbonden partij ODRA) en Koersnota Handhaving in 2017 (amendement Rechte rug (2): Met ambitie de overlast te lijf).

Begraafplaats en crematorium
Realisatie visie Moscowa 2007-2030 (aanpassen entree van de begraafplaats Moscowa vanaf de Schelmseweg en uitbreiding van de grafvelden).

Volksgezondheid

In 2017 is veel geïnvesteerd in de aansluiting van het preventieve gezondheidsbeleid op de teams leefomgeving en sociale wijkteams. Daarnaast is vanuit diverse projecten verder gewerkt aan preventie op het gebied van publieke gezondheid.
Om gezondheid te bevorderen is een aantal resultaten behaald op het gebied van Jeugd en ouderen:
- uitzetten JOGG-programma bij nieuwe scholen en GO! Aanpak in Presikhaaf;
- werkcongres Allemaal Arnhem, wat heeft geresulteerd in het plan van aanpak bestrijding achterstanden bij kinderen in Armoede;
- interventies, gericht op de collectieve preventie alcohol- en middelengebruik, internet- en gameverslavingen;
- ingezet op preventieve ouderenzorg en hitteplannen.
In 2017 hebben de volgende ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van de doorontwikkeling van de jeugdgezondheidszorg door de VGGM:
- er zijn integrale teams 0-18 jaar gevormd;
- de bedrijfsvoering, bedrijfsprocessen en digitale dossiers zijn geharmoniseerd (fusering van 3 naar 1 organisatie);
- er is een nieuwe bekostigingssystematiek vastgesteld;
- deze doorontwikkeling heeft geleid tot lagere kosten. Vanaf 2018 kan een besparing ingeboekt worden op de jeugdgezondheidszorg als onderdeel van de bezuinigingstaakstelling op VGGM van € 750.000.

Riolering

In 2017 zijn grote rioolvervangingen gerealiseerd in de wijken/ buurten: Plattenburg, Sonsbeek-Noord, Graaf-Ottoplein, Spijkerbuurt, Hazegrietje, Zuidelijke binnenstad en Geitenkamp. Van het moerriool is de overstort aan de Boterdijk vervangen.
Het Platform Arnhem Klimaatbestendig is in 2017 verder gegaan met het verbeteren van het bewustzijn van bewoners in Arnhem-Noord door onder meer 5 klimaatcafés en een symposium te organiseren, en bij meerdere wijkplatforms een presentatie klimaatbestendigheid te geven. Daarnaast was het platform aanwezig bij evenementen en bij gemeentelijke groot onderhoudsprojecten (Geitenkamp, Schaarsbergen). In de concretisering van het doel wordt nauw opgetrokken met Amsterdam Rainproof.
Bij de uitvoering van rioleringswerkzaamheden worden waar (financieel) mogelijk maatregelen genomen om de wateroverlast te verminderen. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de Aanpak Wateroverlast Arnhem-Noord.
In 2017 is samen met de beide waterschappen gewerkt aan een nieuwe watervisie. In de visie worden de hoofdambities voor het watersysteem in relatie tot de omgeving en de klimaataanpak benoemd. Deze ambities zijn mede bepalend voor de inzet van zowel gemeente als waterschappen in de aanpak van wateroverlast. Door de komst van de Omgevingswet en de dynamiek van wijksturing is de vraag of een ingekaderd meerjarenplan, zoals het GRP, de meest efficiënte vorm is. Door de aanleg van de Sint-Jansbeek in de Zuidelijke binnenstad is, naast de esthetische verbetering, ook de mogelijkheid gecreëerd om in het Centrum overtollig hemelwater af te voeren en zo de risico's op wateroverlast te verkleinen.

Afval en stadsreiniging

In september heeft de raad besloten om de invoering van diftar uit te stellen naar 1 januari 2019.
De invoering omgekeerd inzamelen is nagenoeg afgerond. Met uitzondering van de binnenstad is de verwachting dat invoering in maart 2018 volledig is gerealiseerd.
Samen met het Platform Binnenstad Arnhem wordt nagedacht over de mogelijkheid voor sommige bedrijven om afval via de ondergrondse containers te kunnen aanbieden.

Milieubeheer

Energie, duurzaamheid en luchtkwaliteit: de focus ligt primair op versterking van de Energie- en Milieutechnologie-sector (EMT), energiebesparing, een toename van het aandeel duurzame energie en de voorbeeldige gemeente.

2017 was voor ODRA een opstartjaar voor het speerpunt Energiecontroles bij bedrijven. Zowel bij reguliere milieucontroles als met gerichte aspectcontroles vraagt ODRA bij bedrijven aandacht voor energiemaatregelen.

New energy made in Arnhem: Rapportage 'New energy made in Arnhem, stand van zaken 2017' van juli 2017, voor EMT, besparen, opwekken en voorbeeldige gemeente is opgesteld.
Bestemmingsplan vier windturbines en zonneveld Koningspleij Noord is door de gemeenteraad vastgesteld. De Raad van State procedure loopt nog. Het zonneveld is met 36.000 panelen aanbesteed.
Er lopen diverse andere projecten op het gebied van zonne-energie en alternatieven voor aardgas.
Bodem: de nota bodembeheer is geactualiseerd. Er heeft oriëntatie plaatsgevonden op de nieuwe Omgevingswet en duurzaam gebruik van de ondergrond.

Door de actuele loodproblematiek is onderzoek verricht in de diffuus belaste wijken. Hierdoor is er een tijdelijke toename van circa 10 locaties. Deze worden in 2018 gesaneerd en/ of beheerst.
Lucht: er is cameratoezicht toegevoegd aan de milieuzone waardoor de handhaving verbeterd wordt.
Geluid: het aantal ernstig slaapverstoorden en ernstig gehinderden is in 2017 hoger dan in de jaren ervoor. Dit wordt veroorzaakt door het transformeren van kantoorlocaties naar woonlocaties op geluidbelaste plekken en nieuwbouw op belaste plekken in de stad.
Milieuhandhaving: het amendement 16A41 Rechte rug (2): met ambitie de overlast te lijf is in 2017 nader uitgewerkt in de nota Handhaving fysieke ruimte. Bij de behandeling heeft de raad besloten om de capaciteit voor handhaving in het fysieke domein te verruimen met 3 fte per 2018 en nog eens 2 fte per 2020.

Begraafplaatsen en crematoria

Voor de uitbreiding van Moscowa is begonnen met de aanleg van nieuwe grafvelden.

Verbonden partijen

Nazorg bodem holding

Rechtsvorm	Besloten Vennootschap
Risicoprofiel	Laag
Doel	De maatschappelijke doelen van Nazorg Bodem Holding BV zijn vastgelegd in art. 3 van de statuten: verrichten van diensten op het gebied van verontreinigde locaties door onder andere overname beschikkingen in kader Wet Bodembescherming; langdurig beheer van niet (volledig) gesaneerde bodemverontreiniginglocaties en stortplaatsen. Nazorg Bodem BV is in 2016 opgegaan in de landelijke organisatie SBN (Stichting Bodembeheer Nederland). Hiermee is op een zeer gunstige manier de afkoop en voorgang van de nazorg op bodemsaneringslocaties binnen de gemeente Arnhem blijvend geborgd. Tevens is Arnhem nu niet meer als aandeelhouder aan te spreken op financiële en/of inhoudelijke risico's van de afgekochte nazorglocaties van Nazorg Bodem/SBN.
Doel
Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA)

Rechtsvorm	Gemeenschappelijke regeling
Risicoprofiel	Hoog
Doel	Goede en efficiënte vergunningverlening en handhaving op het gebied van milieu, bouwen, natuur en water.
Doel
Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden

Rechtsvorm	Gemeenschappelijke regeling
Risicoprofiel	Laag
Doel	In deze regeling participeren (inclusief Arnhem) 16 gemeenten. Het betreft hier een wettelijk aangewezen organisatie met taken op het terrein van de brandweer (hulpverlening), volksgezondheid en rampenbestrijding. Veiligheid en gezondheid zijn in de regio de kerntaken.
Doel

Overige partijen

Niet van toepassing.

Gezondheid en Milieu
Prestatiedoelen Regulier programma
PD7.01	Verschuiving van zorg van de tweede naar de eerste en nulde lijn;

In 2017 is veel geïnvesteerd in de aansluiting van het preventieve gezondheidsbeleid op de teams leefomgeving en sociale wijkteams. Daarnaast is er vanuit diverse projecten verder gewerkt aan preventie op het gebied van publieke gezondheid.

PD7.02	Bevorderen van een gezonde leefstijl

In 2017 zijn nieuwe basisscholen gestart met het JOGG-programma (terugdringen overgewicht jeugd/bevorderen gezonde leefstijl). In Presikhaaf is in 2017 gestart met het individuele behandeltraject GO! voor kinderen met obesitas. Daarnaast is geïnvesteerd in de verbinding met het armoedebeleid. In april 2017 heeft een werkcongres Allemaal Arnhem plaatsgevonden waar de eerste stappen zijn gezet voor een structurele aanpak van de bestrijding van achterstanden bij kinderen in armoede. Dit heeft geresulteerd in het Plan van Aanpak bestrijding achterstanden bij kinderen in armoede. Eén van de achterstanden die worden aangepakt is de gezondheid van deze kinderen (gezonde leefstijl).

PD7.03	Stimuleren van een gezonde fysieke en sociale omgeving

Vanuit diverse projecten in de wijken wordt gewerkt aan een gezonde fysieke omgeving. Publieke gezondheid zal integraal onderdeel uitmaken van het nieuwe omgevingsbeleid. De voorbereidingen hiervoor zijn gestart. Voor de sociale omgeving: zie de verantwoording in programma 6 (maatschappelijke ondersteuning).

PD7.04	Een toekomstbestendige, doelmatige en flexibele JGZ

Vanaf 2015 werkt de VGGM aan de doorontwikkeling van de jeugdgezondheidszorg met als doel meer kwaliteit en efficiency binnen de jeugdgezondheidszorg. Het is ook van belang dat de jeugdgezondheidszorg aansluit bij de vraag en behoefte van het kind/ gezin. Èn is het van belang dat de jeugdgezondheidszorg aansluit om het sociale domein en haar transformatiedoelstelling. Deze doorontwikkeling is samen met de VGGM en regio gemeenten opgepakt. In 2017 hebben de volgende ontwikkelingen plaatsgevonden. Er zijn integrale teams 0-18 jaar gevormd. De bedrijfsvoering, bedrijfsprocessen en digitale dossiers zijn geharmoniseerd (fusering van 3 naar 1 organisatie). Er is een nieuwe bekostigingssystematiek vastgesteld. Deze doorontwikkeling heeft geleid tot lagere kosten. Vanaf 2018 is een besparing in te boeken van ongeveer € 300.000 op de jeugdgezondheidszorg. Deze besparing is onderdeel van de reeds ingevulde bezuinigingstaakstelling op VGGM van € 750.000. Aantal bereikte kinderen door de Jeugdgezondheidszorg in 2017 1-jarigen (cohort 2016): 99% 3-jarigen (cohort 2014): 99% 5/6 jarigen (cohort 2010): 93% 10/11 jarigen (cohort 2005): 92% Bereikcijfers gemeente Arnhem schooljaar 2016-2017 klas 1-2 voortgezet onderwijs (=13/14 jarigen): 94% klas 3-4 voortgezet onderwijs (=15/16 jarigen): 92% (Jongeren op het VO worden per klas opgeroepen. Daarom is hier het bereik voor een schooljaar weergegeven.)

PD7.05	Verminderen hoeveelheid restafval door afvalscheiding

De hoeveelheid restafval per inwoner is in 2017 licht gedaald en komt uit op 233 kg per inwoner. Het scheidingspercentage bedraagt in 2017 51%. Het inzamelsysteem van omgekeerd inzamelen is in 2017 verder uitgerold en zal begin 2018 met uitzondering van de binnenstad, in de hele stad operationeel zijn. Hiermee is het systeem technisch gereed om diftar in te kunnen voeren in 2019.

PD7.06	Leefomgeving (lucht, bodem, geluid en externe veiligheid) voldoet aan normen

Bodem Door de actuele loodproblematiek is in 2017 onderzoek verricht in de diffuus belaste wijken. Hierdoor is er een tijdelijke toename van circa 10 locaties. Deze zullen in 2018 worden gesaneerd en/of beheerst. Externe veiligheid In 2017 is er geen aanleiding geweest om af te wijken van het externe veiligheidsrisico in woonwijken. Lucht Sinds 2015 is de milieuzone vrachtverkeer in werking. Er is sinds half juli 2017 cameratoezicht toegevoegd, waardoor de handhaving verbeterd wordt. De effecten hiervan kunnen door de korte termijn nog niet bepaald worden. Verder zijn er in 2017 geen maatregelen gestart, omdat de raad deze naar 2018 heeft verschoven. Geluid Het aantal ernstig slaapverstoorden en ernstig gehinderden is in 2017 hoger dan in de jaren ervoor. Dit wordt veroorzaakt door het transformeren van kantoorlocaties naar woonlocaties op geluidbelaste plekken en nieuwbouw op belaste plekken in de stad. Milieuhandhaving Leefomgeving (lucht, bodem, geluid en externe veiligheid) voldoet aan de normen. ODRA heeft bij 241 bedrijven integrale milieucontroles afgerond. Dat is 21% minder dan de 306 geplande controles. De achterstand ligt echter met name in een administratieve afronding van reeds uitgevoerde controles. Bij zo'n 50% van de controles werd één of meer overtredingen geconstateerd. Dat is in lijn met het gemiddelde in de regio. De slechtere score ten opzichte van 2016 is te wijten aan het feit dat in 2017 de nadruk heeft gelegen op andere branches dan in 2016. ODRA heeft 74 hercontroles uitgevoerd. ODRA heeft 831 klachten en meldingen op het gebied van milieu afgehandeld. De meeste klachten betreffen geluidhinder. Het aantal klachten en meldingen stijgt al jaren. 13 Van de 20 vergunningplichtige bedrijven (65%) waarvoor Arnhem bevoegd gezag is, heeft een actuele vergunning. De 7 te actualiseren vergunningen betreffen LPG-tankstations. Hiervoor is de landelijke regelgeving veranderd. In drie jaar tijd zal ODRA deze vergunningen actualiseren.

PD7.07	Duurzame energie (elektriciteit) en energiebesparing

Zie rapportage 'New energy made in Arnhem, stand van zaken 2017' van juli 2017, voor stand van zaken op EMT, besparen, opwekken en voorbeeldige gemeente. En zie ook het rekenkameronderzoek "Oranje is het nieuwe groen', waarin wordt aanbevolen om de middelen en capaciteit van het programma New energy made in Arnhem in lijn te brengen met de ambities en om in gesprek te gaan over de veranderende rol van raad en college in netwerksturing.

Prestaties Taakvelden
T71	Volksgezondheid
Doorontwikkeling toekomstbestendige JGZ.
Vanaf 2015 werkt de VGGM aan de doorontwikkeling van de jeugdgezondheidszorg met als doel meer kwaliteit en efficiency binnen de jeugdgezondheidszorg. Het is ook van belang dat de jeugdgezondheidszorg aansluit bij de vraag en behoefte van het kind/ gezin. Èn is het van belang dat de jeugdgezondheidszorg aansluit om het sociale domein en haar transformatiedoelstelling. Deze doorontwikkeling is samen met de VGGM en regio gemeenten opgepakt. In 2017 hebben de volgende ontwikkelingen plaatsgevonden. Er zijn integrale teams 0-18 jaar gevormd. De bedrijfsvoering, bedrijfsprocessen en digitale dossiers zijn geharmoniseerd (fusering van 3 naar 1 organisatie). Er is een nieuwe bekostigingssystematiek vastgesteld. Deze doorontwikkeling heeft geleid tot lagere kosten. Vanaf 2018 is een besparing in te boeken van ongeveer € 300.000 op de jeugdgezondheidszorg. Deze besparing is onderdeel van de reeds ingevulde bezuinigingstaakstelling op VGGM van € 750.000. Aantal bereikte kinderen door de Jeugdgezondheidszorg in 2017 1-jarigen (cohort 2016): 99% 3-jarigen (cohort 2014): 99% 5/6 jarigen (cohort 2010): 93% 10/11 jarigen (cohort 2005): 92% Bereikcijfers gemeente Arnhem schooljaar 2016-2017 klas 1-2 voortgezet onderwijs (=13/14 jarigen): 94% klas 3-4 voortgezet onderwijs (=15/16 jarigen): 92% (Jongeren op het VO worden per klas opgeroepen. Daarom is hier het bereik voor een schooljaar weergegeven.)
Bevorderen gezondheid van ouderen
Vanuit de preventieve ouderengezondheidszorg is ingezet op toekomstbestendig wonen, stimuleren gezonde voeding/voldoende bewegen/ontmoeting, terugdringen problematisch alcoholgebruik (ook in combinatie met verantwoord medicijngebruik) en zijn preventieve maatregelen genomen bij extreem hete dagen (hitteplannen).
Terugdringen alcohol- en middelengebruik jeugd
In 2017 zijn de interventies, gericht op de collectieve preventie alcohol- en middelengebruik, internet- en gameverslaving door Iriszorg uitgevoerd volgens afspraak.
Afname overgewicht bij de jeugd
In 2017 zijn nieuwe basisscholen gestart met het JOGG-programma (terugdringen overgewicht jeugd/bevorderen gezonde leefstijl). In Presikhaaf is in 2017 gestart met het individuele behandeltraject GO! voor kinderen met obesitas. Daarnaast is geïnvesteerd in de verbinding met het armoedebeleid. In april 2017 heeft een werkcongres Allemaal Arnhem plaatsgevonden waar de eerste stappen zijn gezet voor een structurele aanpak van de bestrijding van achterstanden bij kinderen in armoede. Dit heeft geresulteerd in het Plan van Aanpak bestrijding achterstanden bij kinderen in armoede. Eén van de achterstanden die worden aangepakt is de gezondheid van deze kinderen (gezonde leefstijl).
T72	Riolering
Uitvoering GRP5 in 2017
In het GRP 5 is opgenomen welke riolen deze GRP periode vervangen of hersteld worden. In 2017 zijn grote rioolvervangingen gerealiseerd in de wijken/ buurten: Plattenburg, Sonsbeek-Noord, Graaf-Ottoplein, Spijkerbuurt, Hazegrietje, Zuidelijke binnenstad en Geitenkamp. Van het moerriool is de overstort aan de Boterdijk vervangen.
T73	Afval
Invoering DIFTAR
In september 2017 is door de raad besloten om diftar niet per 1-1-2018 maar in 2019 in te voeren.
Omgekeerd inzamelen stadsbreed ingevoerd
Uitrol van omgekeerd inzamelen in geheel Arnhem was eind 2017 nagenoeg gereed en wordt definitief afgerond begin 2018. Omgekeerd inzamelen zal naar verwachting in maart 2018 in alle wijken operationeel zijn. Omgekeerd inzamelen in de binnenstad kent een bijzondere problematiek en wordt dan ook als een apart deelproject uitgevoerd. Hier wordt ook bezien in hoeverre bij ondergrondse containers voor huishoudens sprake kan zijn van medegebruik door bedrijven met een beperkt afvalvolume. Hierin wordt samengewerkt met het Platform Binnenstad Arnhem.
Resultaat afvalscheiding
De nieuwe nationale doelstelling van het rijk is 75% hergebruik van huishoudelijk afval in 2020; In het Afvalbeleidsplan zijn de doelen voor 2020 bepaald op een scheidingspercentage van 60% en ruim 160 kg restafval per inwoner per jaar. Het behaalde scheidingspercentage is afhankelijk van de invoering van omgekeerd inzamelen (2018) en diftar (2019). In 2017 is een scheidingspercentage van 51% gerealiseerd. De hoeveelheid restafval per inwoner in 2017 was 233 kilogram.
T74	Milieubeheer
Aantal ernstig slaapgestoorde inwoners t.g.v. wegverkeerslawaai
Het aantal ernstig slaapverstoorden is vastgesteld op 2.300 in 2017. Dat is een toename ten opzichte van 2011. Dit wordt veroorzaakt door het transformeren van kantoorlocaties naar woonlocaties en nieuwbouw op geluidbelaste plekken in de stad.
Aantal ernstig gehinderden t.g.v. wegverkeerslawaai
Het aantal ernstig gehinderden is in 2017 vastgesteld op een totaal van 6.600. Dat is een toename van 1.600 ernstig gehinderden. Oorzaak hiervan zijn transformaties van kantoorlocaties op geluidbelaste plekken en nieuwbouwlocaties op belaste plekken.
Bodem: Aantal bodemverontreinigingen met risico's (humaan & milieu)
Door nieuw onderzoek en/of nieuwe inzichten daalt het aantal locaties nooit tot 0; door de actuele loodproblematiek is in 2017 onderzoek verricht in de diffuus belaste wijken. Hierdoor is er een tijdelijke toename van circa 10 locaties. Deze worden in 2018 gesaneerd en/of beheerst. De nota bodembeheer is geactualiseerd naar aanleiding van de loodproblematiek en de wijziging van de achtergrondwaarde van een wijk op basis van de ervaringen. Daarnaast heeft oriëntatie plaatsgevonden op de nieuwe Omgevingswet en duurzaam gebruik van de ondergrond. Bevoegd gezagtaken zijn uitgevoerd: 6 beschikkingen op Nader Onderzoek (ernst en spoedeisendheid); 11 beschikkingen op (deel)-saneringsplan; 17 beschikkingen op evaluatie saneren; 131 BUS-meldingen (eenvoudige saneringen); 99 BUS-evaluaties.
Luchtkwaliteit:10% reductie van roet en NOx (stikstofoxiden) in 2020, ten opzichte van 2015
Sinds 2015 is de milieuzone vrachtverkeer in werking. Er is sinds half juli 2017 cameratoezicht toegevoegd waardoor de handhaving verbeterd wordt. De effecten hiervan kunnen door de korte termijn nog niet bepaald worden. Verder zijn er in 2017 geen maatregelen gestart, omdat de raad deze naar 2018 heeft verschoven.
Monitoring doelen en prestaties programma New energy made
Bestemmingsplan vier windturbines en zonneveld Koningspleij noord door raad vastgesteld. Raad van State procedure loopt nog. Zonneveld Koningspleij noord aanbesteed, 36.000 zonnepanelen gepland. Omgevingsvergunning verleend voor zonneveld bij Waterzuivering Arnhem-Zuid, 7.000 zonnepanelen gepland. 3 tranches zonnevelden afgewogen aan door raad vastgestelde criteria. Potentie voor 62.000-83.000 panelen op de geschikte locaties. 45.000 zonnepanelen liggen op daken en in kleine veldopstellingen. Pilot aardgasvrije wijken uitgevoerd in Spijkerkwartier en Immerloo. Technische en financiële mogelijkheden voor alternatieven aardgas in wijken onderzocht door CE Delft. Op basis van pilot en CE Delft onderzoek wordt een warmtevisie en -plan gemaakt. En verder: zie rapportage 'New energy made in Arnhem, stand van zaken 2017' van juli 2017.

Overzicht Lasten en Baten

Gezondheid en Milieu	Rekening
	2016	Geamendeerd	Definitief 2017	2017	Afwijking
Bedragen x € 1000, bedragen positief zijn voordelig en negatief zijn nadelig
Middelen
Lasten	-38.446	-30.970	-34.865	-32.943	1.922
Baten	6.345	2.281	3.594	3.966	372
Saldo lasten en baten	-32.101	-28.689	-31.271	-28.977	2.294
Toevoegingen aan reserves	-1.578	-132	-480	-1.181	-701
Onttrekkingen aan reserves	22.958	7.267	8.812	8.584	-228
Saldo toevoegingen en onttrekkingen	21.380	7.135	8.332	7.403	-929
Gerealiseerd resultaat	-10.721	-21.554	-22.938	-21.574	1.365

Overzicht Saldo Lasten en Baten per Taakveld

Gezondheid en Milieu		Rekening
		2016	Geamendeerd	Definitief 2017	2017	Afwijking
Bedragen x € 1000, bedragen positief zijn voordelig en negatief zijn nadelig
Middelen
T21B	Verkeer en vervoer	-1.833	-251	-80	106	187
T57B	Openbaar groen en (openlucht) recrea	-508	0	0	23	23
T71	Volksgezondheid	-4.969	-5.154	-5.787	-5.109	677
T72	Riolering	-12.983	-15.031	-14.845	-14.075	770
T73	Afval	-8.519	-3.715	-4.701	-4.652	50
T74	Milieubeheer	-3.243	-4.506	-5.803	-5.194	609
T75	Begraafplaatsen en crematoria	-20	-32	-32	-15	17
T82A	Grondexploit (niet-bedrijventerrein)	-27	0	-23	-62	-39
Saldo lasten en baten		-32.101	-28.689	-31.271	-28.977	2.294
T21B	Verkeer en vervoer	111	0	0	0	0
T71	Volksgezondheid	-109	0	350	341	-9
T72	Riolering	20.743	7.065	6.366	6.041	-325
T73	Afval	-190	100	916	778	-138
T74	Milieubeheer	825	-30	700	243	-457
Saldo toevoegingen en onttrekkingen		21.380	7.135	8.332	7.403	-929
Gerealiseerd Resultaat		-10.721	-21.554	-22.938	-21.574	1.365

Toelichting afwijkingen

In de onderstaande tabel worden per taakveld de belangrijkste afwijkingen op de saldo van baten en lasten toegelicht. Per taakveld afwijking worden de voornaamste onderdelen van de verklaring vermeld, met achtereenvolgens de volgende gegevens:

of het een voor- of nadeel is;
of het de lasten en/of baten kant betreft;
of het incidenteel danwel structureel is;
of de afwijking wordt verrekend met de algemene reserve en/of een bepaalde bestemmingsreserve conform het doel van deze reserve.

Taakveld	Afwijking (x € 1.000)	V/N	Toelichting	L/B	I/S	AR/BR
T71 Volksgezondheid	677	V
VGGM (gezondheidszorg GGD)	429	V	Op 28 juni 2017 heeft het Algemeen Bestuur van VGGM de jaarrekening 2016 inclusief resultaatbestemming vastgesteld. De resultaatbestemming leidt tot deze incidentele uitkering met betrekking tot de GGD inclusief facilitaire zaken aan de gemeente Arnhem (zie verder ook een voordeel van € 146.000 op de brandweer op R.01 Veiligheid).	B	I	AR
Interne urenregistratie	186	V	Op de begrote uren gezondheidszorg ontstaat een voordeel doordat deze uren hieraan administratief niet zijn toegerekend.	L	I	AR
T72 Riolering	770
Administratieve correctie interne verrekening rentelasten en -baten	516	V	In de begroting is bij de interne toerekening van rentekosten aan het taakveld riolering een fout gemaakt. Hierdoor ontstaat nu hier op het taakveld riolering een voordeel van circa 0,5 miljoen. Dit voordeel wordt geheel gecompenseerd door een nadeel op het treasury-resultaat (programma 9, taakveld T05).	B	I	AR
Gemeentelijk Rioleringsplan	325	V	Dit is een voordeel op de voorbereidings-, administratie en toezichtkosten van het Gemeentelijk Rioleringsplan dat is ontstaan door een aangepaste planning van rioleringsprojecten. Dit voordeel wordt toegevoegd aan de BR Groot onderhoud en vervanging Openbare Ruimte voor toekomstige inzet passend binnen de doelstelling van deze BR.	L	I	BR
T74 Milieubeheer	609
Energy made in Arnhem	341	V	Dit voordeel is voor € 341.000 ontstaan als gevolg van lagere lasten met betrekking tot het subproduct Energy Made In Arnhem, doordat werkzaamheden niet in 2017 maar pas in 2018 zullen worden uitgevoerd. Dit voordeel wordt toegevoegd aan de BR Energy made in Arnhem voor toekomstige inzet, passend binnen de doelstelling van deze BR.	L	I	BR
Bodembeheer	224	V	Er is een voordeel op de werkzaamheden uitbestede taken (€ 73.000) en door minder geschreven dan begrote uren (€ 151.000).	L	I	AR